Punt de vista d'un legeire del manuscrit informatizat-p12

Paucparla, Cantalausa quita pas de fargar, farga que fargaràs, que despuèi qu'aprenguèt ( a 45 ans !) a legir e a escriure sa lenga mairala, arrèsta pas pus ! Abans de me laissar morir - mangi mos nonanta sièis ans - ai aguda la jòia granda de descobrir lo manuscrit de çò qu'estimi, ieu, lo cap-d'òbra de Cantalausa, las 1056 paginas grand format de son DICCIONARI GENERAL OCCITAN.

 Ara que soi vengut plan vièlh e que soi un pauc caumosit, ai « las tripas del cap » coma o ditz endacòm Cantalausa, que finisson que s'aflaquisson. Manlevarai donc al paure Gaston Bolois lo paragraf primièr qu'escriguèt en 1979 quand son collèga alestiguèt son LEXIC ILLUSTRAT, ja tot en occitan : « Un òme qu'entrepren tot sol de redigir un diccionari, que se sone Littré, Robèrt... o pas que Cantalausa, se merita un còp de capèl magistral. Soslevar sus las espatlas l'univèrs dels milieirats de mots que compòrta una lenga, cal èsser un Atlàs per concebre una audàcia tala ! »

Ieu ajustarai qu'aquel òme, quand met son prètzfach en talh, se dobta pas jamai de çò que l'espèra : collectar, sospesar, estudiar, comparar, dessobtar totas las calhetadas d'un tèrme, las destriar, laissar de caire totas las variantas bastardas, causir lo tèrme literari pus espandit e pus confòrme a l'etimologia - çò que va pas totjorn de par - lo definir o porgir tota una tièira de sinonims - çò que fa sovent Cantalausa - apondre d'exemples de bona lenga parlada per servar amens dos nivèls de lenga... avèm aquí lo trabalh d'un lexicograf seriós. Un trabalh aital es pas de bon far, qu'amòda cada jorn sos braves copaments de cap.

Soi estat estrambordat pel contengut e la presentacion d'aquel futur diccionari. La presentacion, rai ! que d'unes diràn qu'es pas çò pus principal ; d'acòrdi ! mas ieu qu'ai la vista que mèrma de mai en mai, pòdi pas pus legir sens lópia d'autres diccionaris de tant que son escriches menut menut ; lo de Cantalausa, si ! E lo tròbi clar.

Mas es lo contengut que me laissa desparaulat :

1. lo vocabulari tradicional tan ric que se farguèt pendent tres o quatre cents ans al contacte quotidian dels dialèctes galleses o autres amb lo latin de glèisa - primièira lenga comuna d'Euròpa
2. lo vocabulari scientific internacional tirat del latin en çò que concernís èrbas, flors, plantas, aucèls, autres animals e fonges
3. lo vocabulari tecnic modèrn, sortit, el, mai que mai del grèc, l'avètz aquí lo contengut d'aquel diccionari.

Ancian escolan - puèi ex-professor - de latin e de grèc, me soi congostat de tornar descobrir dins lo Cantalausa mos esmeravilhaments d'escolan de latin e de grèc de la seisena a la Retorica, de tornar trobar mon ensenhament de professor, mas tròbas d'òme madur, mon somi grand de jove retirat, que soscavi alara de far un libre qu'ai pas fach : un recuèlh de racinas grègas e latinas passadas en occitan. È ben, Cantalausa o a fach autrament, alfabeticament, sistematicament pels etims grècs qu'an donats los tèrmes occitans e internacionals de matematicas, de medecina, d'informatica, de fisica, de quimia.. que venon pas brica de l'anglés coma d'unes o creson a tòrt.

12