L'escrivan Max Roqueta un feminista ?
Max Roqueta (1908-2005) es un dels escrivans occitans màgers ; foguèt prepausat al prèmi Nobèl de literatura, mas li auriá mai valgut per aquò de pas escriure dins una lenga minorizada… L’autor de divèrs tòms de « Verd paradís » e de poèmas remirables a escrich tanben 17 pèças de teatre e voliá aital tocar lo pòble, mas, o cal dire, levat lo drama de Medelha, aquel pan de son òbra es pas gaire coneguda...Foguèt donc una vertadièra descobèrta l’autre jorn, a la convidacion de l’IEO (Institut d’estudis occitans d’Avairon) amb l’avaironés Crestian Andrieu, professor d’occitan e d’istòria a la retirada e animator encara uèi de teatre. Presentèt dos pèças : « L’endevinhaire » (1967) e « Lo jòc de la cabra » (1974), dos tèxtes qu’an un punt commun : la situacion de las femnas e la violéncia que ne son victimas. Un tèma fin finala plan modèrn e qu’a fòrça ressons uèi mai que jamai. Question donc : Max Roqueta, feminista ?
Una femna Madama Sicè ven consultar un endevinhaire e donc expausa al vailet de l’endevinahire sa situacion e mai que mai la situacion de sas cinc filhas. Reflexion « naturala», s’òm pòtdire, del vailet : « Cinc filhas !… Paura femna, devètz aver mai de trabalh qu’amb un tropèl de cabras ! ». Vertat qu’aquí demoram dins lo mòtle de la societat machista de l’epòca ; pr’aquò las causas son dichas e tres de la cinc filhas son jà feministas ; quatre son pas maridadas e una a trobat un òme ibronha e violent… Per çò qu’es de l’endevinhaire (que poiriá representar l’espectator?) se contenta « amb un pichòt, un pichotet, un tot pichotet bilhet de mila… per començar » e vend a Madama Cisè un polit sòmi : « La musica mai doça vojarà dins la chiminièra çò que i a de mai linde coma mèl dins lo paradís. Longa vida de bonur e d’amor... »
Amb « Lo jòc de la cabra », sèm dins una autra dimension. Un òme, cargat de mantene « l’òrdre dins l’ostal » se prend pel mèstre de sa femna, son « dieu » ; coma ditz en parlant de sa femna : « aquò’s mieu! Pas que mieu ! Solament mieu ! ». E o afortís amb qualques provèrbis de la « saviesa » populara : « Un òme es pas digne de l’èstre/ que sa femna non es mèstre » ; « Femna muda es pas jamai batuda » ; E donc tròba « normal » de batre sa femna amb una tabèla (una bròca) ; e se trufa d’aqueles òmes « qu’escobilhan l’ostal, qu’escutlan lo topin, mocan lo dròlle, e mai estreman lo panèl ! »
De notar l’intervencion d’un ermitan, objècte tanben d’una trufariá mas que permet d’avançar cap a la solucion : se l’òme « fa venir cabra » sa femna (coma ela o ditz sovent), la femna a pas qu’a faire la cabra (pas pus de paraulas e pas mai d’amor)…
Passam sus de tròces que son un plaser de legir : l’importància del pè de l’òme, la magia de l’uèlh de la cabra, lo sòmi de tendrum...
Pauc a chapauc la femna comprendrà qu’es en ela que i a una part de la solucion e pauc a pauc l’òme va evoluir, mas pas aisidament que i a fòrça camin de far… Prometrà de cremar la tavèla al fuòc. L’ermitan proclamarà son provèrbi-morala : « Lo que pica sa femna es coma aquel que pica un sacat de farina : lo bon se’n va, lo marrit demòra »
Qué serà la seguida ?
De tot biais, Max Roqueta a fach son trabalh, son trabalh d’escrivan : a tot mes sus la taula, puslèu en avança sus son temps...
I.P.
