AVERTIMENT-p9b

- Lo genre de las intradas es notat pas que per las excepcions, que los noms en « a » son mai que mai femenins, e que los autres son masculins. Quand es pas lo cas, es explicitat.

- A cada intrada, los tèrmes sinonims son separats per una barra de galís. Las accepcions diferentas son separadas per un punt virgula e un espaçament pus larg quand la justificacion informatica o ven pas entrepachar.

Qué dire de mai ? Vertat es que per far mas causidas me soi fisat subretot de l'etimologia latina o grèga, que dins la Narbonesa (Provença, Delfinat e Lengadòc) parlèrem grèc pendent dos cents ans amb los Massaliòtas de Massilià (Marselha), e que parlèrem latin a la glèisa de sègles dereng. De mai, ai seguit Alibèrt que diguèt plan clar çò que caliá far, dins las paginas XXXV, XXXVI, XXXVII e XXXIII de sa Gramatica, paginas capitalas que degun de senat pòt pas recusar.

Ai donc donada la preferéncia al latin e al grèc, puslèu qu'a las inevitablas desformacions tardièiras d'una lenga pas jamai ensenhada, o a las variantas que ne resultèron. Las condemni pas, de segur, que n'utilizi ieu tanben dins la lenga parlada, mas un DICCIONARI GENERAL deu senhalar las formas pus corrèctas. Ai donc retenguda, per exemple, la forma minor del latin minor (en lòc de « menor ») per aiceste adjectiu e sos derivats : minoracion, minorar, minoratiu...

Ai fach aital un pauc pertot , per exemple per fonccion que ven del latin fonction ; per instinct e distinct que venon d' instinctus e de distinctus ; per augmentar que ven d'augmentare ; pels compausats de trans- que ven del gallés trans (darrièr ; a travèrs) vengut lo prefix trans- en latin, e passat aital dins fòrça lengas del Mond ; aital tanben per abscès, esfinctèrs, onccion, absorpcion, ponctuacion, esculptura, escriptura, sanctificar, sanctoral, sanctuari e per tantes maites.

Soi plan conscient, ni per tot, que dins l'evolucion de la lenga i a tanben una evolucion grafica. Mas las inevitablas simplificacions de la lenga parlada, o la prononciacion dins tal o tal airal, son pas un critèri fisable, que lo sol que siá indiscutible demòra lo de l'etimologia. Mas causidas etimologicas, los trobadors las faguèron e los Catalans las an fachas tanben. Es per aquò que dins lo diccionari remandi sovent a Just Rainoard o a l'Alemand Emil Lévy qu'a ajustada, el, l'accentuacion, iniciativa plan utila per d'unes mots coma complet, secret que l'occitan de glèisa pronóncia aital, o per d'autras formas controversadas coma tron e tròn que se dison totas doas en lenga parlada, o encara per somi e replet que tant d'Occitans escrivon « sòmi » e « replèt ».

Ai tanben retenguda la forma I n'a e non pas « N'i a » : aquò empacharà pas degun de contunhar de dire « N'i a ». D'autras causidas aital empacharàn pas degun tanpauc, plan solid, de prononciar l'occitan coma se pronóncia dins son pròpri dialècte, qu'en lenga parlada s'es fargada una règla que las gramaticas senhalan pas gaire, la règla de l'esfòrç pus mendre, tant al nivèl sintaxic coma fonetic.

Donarai pas que dos exemples d'aquela règla pel nivèl fonetic, encara que i n'aja tot un fum :

a) Quand un mot compòrta doas consonantas geminadas, lo parlar escafa un pauc totjorn la primièira per redoblar la segonda : espatla, amètla, catla, mòtle, rotlar, Chatbèrt, acte, setmana, sangnar, Jacme, consí... que se pronóncian (es 'pall ) ; (a 'm ll ) ; ('call ) ; ('m lle) ; (ro 'lla:) ; (tsap 'p rt) ; ( 'atte) ; (sem 'man ) ; san 'na :) ; ('tzamme) ; (cos 'si) 

b) Es de notar que la règla de l'esfòrç pus mendre s'aplica, de còps, a doas vocalas geminadas que començan per « ei » : eissabrancar, eissabre, eissagar, eissalar, eissalivar, eissam, eissamar, eissarpa, eissart, eissaurar... (,isabran 'ca:) ; (i 'sabre) ; (isa 'ga:) ; (isa 'la:) ; (,isali'va:) ; (i 'san) ; (isa 'ma:) ; (i 'sarp ) ; (i 'sart) ; (isau 'rar). Cal agachar tanben consí èra ja prononciat profeitar dins la lenga literària dels trobadors : (profi 'ta:) que Rainoard senhala dins son Lexic roman (R. VI, 438).

9