ABANSPROPAUS-p7

nombroses, Cantalausa a facha la causida de la referéncia universala que permetrà als interessats de cercar dins d'obratges especializats, mas a pas mancat, còp o autre, d'apondre abans lo latinun tèrme popular de lenga parlada.
Es per aquò qu'es un DICCIONARI GENERAL, un diccionari de l'occitan larg, que fòrçatèrmes, scientifics o pas, son tan provençals, gascons, lemosins, bearneses o auvernhasses... coma lengadocians. Pus precisament, per aiceste parlar, Cantalausa a ensajat de restablir las formas olas accepcions pus etimologicas, e mai se l'evolucion semantica d'una lenga es un fenomèn natural,que los òmes e las societats càmbian.
Mas quand los òmes d'un país an apresa lor lenga pas que d'aurelha, sens la saber legir ni mai l'escriure - coma es estat lo cas fins a uèi per la màger part dels Occitans - los mots se descaminan.Avèm l'exemple del mot d'origina gallesa barta (bartigal) : après l'adjonccion del sufix occitan -as,la lenga populara a sovent emplegat bartàs amb l'accepcion derivada de « boisson negre » que designa lo « prunelièr ». Al jorn de uèi, dins la practica quotidiana, estant que los prunelièrs creisson per las randas o pels valats, bartàs es utilizat a l'encòp per dire « boissonalha, tèrme, randa, randura, rasa, valat,campat de genèstes... ». Sens can per far las viras, ont va lo tropèl ? Sens diccionari per nos senhalar lo camin, nos far conéisser los tèrmes pus apropriats, nos ajudar a defugir los emplecsaproximatius, abusius o falses, ont va la lenga ?
Es estada la tòca de Cantalausa despuèi mai de trenta ans, despuèi que se trachèt que loparlar qu'aviá ausit tanlèu nàisser - quitament abans nàisser - de la boca de sa maire albigesa ede son paire roergàs, èra pas lo « patés » que totes disián. Èra una lenga, tan vertadièira coma lasautras sièis que coneis, la pus legitima per el e per tot un pòble. Aquela presa de consciénciafoguèt un moment decisiu de sa vida. Lo menèt a avalorar sa pròpria practica - que jamai èra pasestada interrompuda - , a inventoriar sas errors e sas mancas, a se lançar enfin dins un trabalh dereconquista de la lenga amb la volontat fèrma de ne far profitar los que, coma el, la vòlon conéissermelhor, e benlèu la parlar e l'escriure melhor. Se metèt alara a l'estudiar, a legir, a cercar, a escriuree a revirar, a partir del grèc, del latin, de l'anglés, del polonés, del francés.
Après abandonar l'ensenhament de l'anglés per ensenhar exclusivament l'occitan, alestiguètun desenat de recuèlhs de vulgarizacion per sos 300 escolans. Après propausar en van (al'amassada generala de l'I.E.O de las annadas 1970 a Tolosa) de montar una còla de lingüistasper corregir e completar lo diccionari d'Alibèrt (li respondèt lo burèu de l'amassada que « caliápas tocar a l'Alibèrt ! »), Cantalausa decidiguèt de publicar, amb l'ajuda de Ramon Chatbèrt, en1979, un lexic illustrat (15 000 mots - 15 000 images), ja unilingüe.
Inspector pedagogic regional de lengas a EDUCACION E CULTURA, especialistad'audiovisual e d'audiooral, propausèt en 1980 un metòde modèrn per aprene scientificament d'aurelha l'occitan, metòde vengut tròp lèu e demorat inedit, mas bravament eficaç suls 300escolans seus. De 1980 a 1990, entreprenguèt de far de reviradas, per exemple la dels quatreEvangèlis, a partir del grèc, puèi las de Qohelèt, del Libre de Jòb e del Cant dels cants.Lancèt alara l'integrala de Bodon en occitan e en francés, mas poguèt pas far publicar larevirada anglesa de Catòia per Geoffrey Hull (Austria). Faguèt maitas reviradas e, en 1990,publiquèt un recuèlh lingüistic de 600 paginas grand format, AUX RACINES DE NOTRELANGUE (les langues populaires des Gaules de 480 a 980) per recampar los nòstres manuscritspus ancians, servats per còp d'astre, en França o a l'Estrange, e de fòrt mal consultar. Los 1600exemplars foguèron agotats sulcòp, escampilhats pels cinc continents.
De 1990 a 1997, contunhèt sas reviradas d'òbras mèstras anglosaxonas o francesas ; farguèt,a partir de 43 mots de la vida correnta, un glossari pichonèl, Comment le dire en occitan ? perdonar una idèa de la riquesa lexicala de nòstra lenga ; puèi, un librilhon, Òu l'òme ! sus la vidaprivada extraordinària dels animals que nos enròdan e nos agachan.
En 1997, publiquèt un estudi lingüistic de 200 paginas grand format, Du Galloroman parlé auVIII° siècle à l'occitan écrit du X° a partir dels glossaris alemands de Reichenau et de Kassel (sèglesVII e VIII), del manuscrit de Boecis (960) e del manuscrit de la Passion de Clarmont (980)...
7