Carles "Sauvajòt"
« Istòria d’un sauvajòt » de Sèrgi Carles
L’enfança entre doas lengas d’un païsanòt de Roergue
« Ai volgut dire, amb los uèlhs del dròlle que soi estat, lo monde - gents e pichòt univèrs -de mos cinc a mos quinze ans » : Sèrgi Carles (1) resumís aital l’ambicion de son « Istòria d’un sauvatjòt » (2), e puèi indica un punt d’atencion : « La singularitat linguistica familhala aviá congreadas una sensibilitat e una interrogacion aborivas sus la lenga que parlavi pertot en defòra de l’escòla, e que jamai nos parlava pas la nòstra maire » ( Mas perqué la maire parla pas que francés ? se demanda l’enfant)
Es bèla l’escomesa de Sèrgi Carles. Fàcia a el : un filh de la tèrra de Roergue. Aquel dròlle es el-meteis. Dire tot çò que vei, sentís aquel enfant, çò que compren e çò que compren pas. Se sovenir lo mai exactament, sens imaginar, sens embelir o ennegrir. O dire dins sa lenga… Per aquò far, prene lo camin grand dels mots e del raconte… Al legeire de seguir los passes, de se far companh d’aquel païsanòt de Roergue… Ne val la pena...
-----------
Sèrgi Carles a sas raices dins una bòria, del costat de Valhorlas (Avairon) ; nasquèt « tot rafatilh, abans tèrme » e son monde « sabián pas se viuriài »… Aquí cossí se vei enfant : « Ieu que soi tan crentós, e o cal ben dire un bocin sauvatge » ; « soi un fosic que vòl tot veire, saber çò qu’es e a de qué sèrv. Un dròlle aissable per o dire amb lo mot qu’ausissi sovent quand parlan de ieu : ò, qu’es aissable aquel bogre de dròlle ! »… « Ieu que me senti sauvatjòt, malbiaissut, un pauc a despart, o cal ben dire ».
Caldrà esperar lo cors complementari de Cauçada per notar un cambiament : « Al collègi, ça que la, comenci de m’adomerguir. Soi pas tan sauvajòt, tan mesfisós, pauruc e crentós de far pas çò que cal »
Aicí, es aital
Çò que lo met mai que mai al despart e l’interròga es sa lenga… La tanta Marià de la Bòria Nauta o ditz : « Quora parlarà francés aquel dròlle ? Quora parlarà francés ? » Mas el a lo sentiment de parlar « la lenga de totes » : « Tot lo monde bèls que coneissi parla çò-mème. Parlan pas francés » ; « nos parlan patoès. E ieu soi content aital. Soi content de parlar patoès amb totes »...
Talament que n’es « benlèu gloriós tanben de jamai parlar pas francés en defòra de l’escòla » e , o ditz,« me triga de parlar patoès quand soi al collègi per quinze jorns, claus amb lo francés en classa, totas las recreacions ». Òc, es content aital : « Cresi que m’agrada d’èsser aital, sauvatjòt, quand un estrangièr ven. M’arrengui per parlar patoès, a un o a l’autre que se tròban apr’aquí, coma per far veire qu’aicí, es aital ». Fins a la fin, e mai davant lo director de l’escòla normala de Rodés ont va dintrar, parlarà occitan al paire : « Li ai pas pogut parlar francés. Jamai li ai pas parlat francés. »
Ici, avant le français
Auriá aimat saique lo païsanòt que li expliquèsson quina lenga parlavan e d’ont veniá… Auriá aimat trobar una explicacion. Almens dins los libres que li agradan tant. E se contentar pas solament d’un cant occitan per Nadal o del « teatre escolari » (de Molin) trobat per asard. Se contentar pas tanpauc de çò que legiguèt dins un libre en francés (« lo torn de França de dos enfants ») : « I tròbi çò que jamai ai pas trobat dins cap d’autre libre »… « pel primièr còp, sus un libre, se parla del patoès ». Encara melhora seriá estada plan venguda una responsa de la mèstra del vilatge a sa question: « Ici, avant le français, il y avait bien le patois ? » La responsa de la regenta l’aurà pus tard, coma aurà la reponsa del parlar francés de sa maire...
Segur, la question de la lenga tafura lo « Serjon » de Caucomièr… Çò que l’empacha pas- al contrari- de dobrir sos uèlhs sus las gents e lo territòri a l’entorn...
Entre autobiografia e memòrias d’un dròlle, « Istòria d’un sauvatjòt » evòca evidentament la vida intima e dolorosa d’una familha amb la malautiá de la maire, la mòrt de la memè… « Pensionari a Cauçada, escapi, quinzenada après quinzenada, a la maganha de l’ostal, al patiràs de nòstra maire. Lo trabalh escolari m’es un refugi »
Se parar coma òm pòt
Lo raconte ditz tanben los cadajorns d’una familha de païsans (dins las annadas 1950-1970), amb los trabalhs de la bòria, los vesins, los amics, las tradicions… (l’interès etnografic es evident pel legeire de uèi). Aital venon dins lo recit de « tablèus » o de tròces de « tablèus » : l’escodre, lo tuar dels pòrcs, la lessiu, la cultura del tabat, la bona annada, lo catechirme, la bugada, la fèsta del carrejar las garbas o encara lo mercat de La Vila. De notar una atencion particulara als ostals e al dedins dels ostals, o encara al gardar del bestial (çò qu’aima pas brica lo « Serjon »)… e tanben a l’escòla (« l’escòla me conven per tot çò que i apreni »).
Que parle la Rapatantèna, de devinalhas o del conte de Rafatè, tot es simpla narracion o descripcion de çò que veson d’uèlhs d’enfant : « un dròlle que se para coma pòt de çò que compren pas e que lo despassa ».
Se ten luènh S. Carles de tot sentimentalisme descabestrat o romantisme bucolic, garda sa distància, son emocion conteguda, sa pudor sensibla.
E l’estil seguís, precis, gaireben cirurgical. Sens floriduras. Lo mot que cal, l’expression que conven.
Contra lo mesprètz
Aital, Sèrgi Carles nos conta sa pròpria vida d’enfant coma revelatritz d’un ambient a una epòca e dins un luòc, revelatritz de la situacion d’una lenga...
Es dire que lo libre de S. Carles vòl « portar testimòni », coma o escriu.
Testimòni donc, e defensa (sens res « contra lo francés; es pas la pena de o dire ») del drech « de parlar la lenga intima, la lenga que vos an parlat los vòstres tanlèu nàisser ». Defensa e protestacion « contra la situacion que fasiá qu’òm se podiá pas servir de la lenga intima dins totes los actes de la vida. Contra lo mesprètz que li portavan d’unes. » Aquí çò que l’autor rapòrta de la pensada de son paire: « nos caldriá tres lengas aumens, lo francés, l’occitan, una lenga internacionala coma l’esperanto »
-------------
(1) Nascut en 1950, Sèrgi Carles foguèt regent, puèi mèstre formator en occitan. A editat « Poèmas d’amor e de mòrt » en 1982 a cò de Vent Terral. A fargat un metòde d’aprendissatge de l’occitan, fòrça apleches pedagogics e libres d’ensenhament; a revirat a l’occitan de bendas dessenhadas e d’òbras literàrias. A totjorn volgut transmetre sa lenga d’enfància, amb estrambòrd e capuditge .
(2) Lo libre es estat publicat en 2022 per las edicions « Letras d’òc ». Lo tèxt original en occitan es seguit d’una revirada en francés titolada « Je suis cet enfant ». A totes los que comprenon pas l’occitan, lor cal recomandar, e plan vivament, de trantalhar pas a legir aquela version.
L’enfança entre doas lengas d’un païsanòt de Roergue
« Ai volgut dire, amb los uèlhs del dròlle que soi estat, lo monde - gents e pichòt univèrs -de mos cinc a mos quinze ans » : Sèrgi Carles (1) resumís aital l’ambicion de son « Istòria d’un sauvatjòt » (2), e puèi indica un punt d’atencion : « La singularitat linguistica familhala aviá congreadas una sensibilitat e una interrogacion aborivas sus la lenga que parlavi pertot en defòra de l’escòla, e que jamai nos parlava pas la nòstra maire » ( Mas perqué la maire parla pas que francés ? se demanda l’enfant)
Es bèla l’escomesa de Sèrgi Carles. Fàcia a el : un filh de la tèrra de Roergue. Aquel dròlle es el-meteis. Dire tot çò que vei, sentís aquel enfant, çò que compren e çò que compren pas. Se sovenir lo mai exactament, sens imaginar, sens embelir o ennegrir. O dire dins sa lenga… Per aquò far, prene lo camin grand dels mots e del raconte… Al legeire de seguir los passes, de se far companh d’aquel païsanòt de Roergue… Ne val la pena...
-----------
Sèrgi Carles a sas raices dins una bòria, del costat de Valhorlas (Avairon) ; nasquèt « tot rafatilh, abans tèrme » e son monde « sabián pas se viuriài »… Aquí cossí se vei enfant : « Ieu que soi tan crentós, e o cal ben dire un bocin sauvatge » ; « soi un fosic que vòl tot veire, saber çò qu’es e a de qué sèrv. Un dròlle aissable per o dire amb lo mot qu’ausissi sovent quand parlan de ieu : ò, qu’es aissable aquel bogre de dròlle ! »… « Ieu que me senti sauvatjòt, malbiaissut, un pauc a despart, o cal ben dire ».
Caldrà esperar lo cors complementari de Cauçada per notar un cambiament : « Al collègi, ça que la, comenci de m’adomerguir. Soi pas tan sauvajòt, tan mesfisós, pauruc e crentós de far pas çò que cal »
Aicí, es aital
Çò que lo met mai que mai al despart e l’interròga es sa lenga… La tanta Marià de la Bòria Nauta o ditz : « Quora parlarà francés aquel dròlle ? Quora parlarà francés ? » Mas el a lo sentiment de parlar « la lenga de totes » : « Tot lo monde bèls que coneissi parla çò-mème. Parlan pas francés » ; « nos parlan patoès. E ieu soi content aital. Soi content de parlar patoès amb totes »...
Talament que n’es « benlèu gloriós tanben de jamai parlar pas francés en defòra de l’escòla » e , o ditz,« me triga de parlar patoès quand soi al collègi per quinze jorns, claus amb lo francés en classa, totas las recreacions ». Òc, es content aital : « Cresi que m’agrada d’èsser aital, sauvatjòt, quand un estrangièr ven. M’arrengui per parlar patoès, a un o a l’autre que se tròban apr’aquí, coma per far veire qu’aicí, es aital ». Fins a la fin, e mai davant lo director de l’escòla normala de Rodés ont va dintrar, parlarà occitan al paire : « Li ai pas pogut parlar francés. Jamai li ai pas parlat francés. »
Ici, avant le français
Auriá aimat saique lo païsanòt que li expliquèsson quina lenga parlavan e d’ont veniá… Auriá aimat trobar una explicacion. Almens dins los libres que li agradan tant. E se contentar pas solament d’un cant occitan per Nadal o del « teatre escolari » (de Molin) trobat per asard. Se contentar pas tanpauc de çò que legiguèt dins un libre en francés (« lo torn de França de dos enfants ») : « I tròbi çò que jamai ai pas trobat dins cap d’autre libre »… « pel primièr còp, sus un libre, se parla del patoès ». Encara melhora seriá estada plan venguda una responsa de la mèstra del vilatge a sa question: « Ici, avant le français, il y avait bien le patois ? » La responsa de la regenta l’aurà pus tard, coma aurà la reponsa del parlar francés de sa maire...
Segur, la question de la lenga tafura lo « Serjon » de Caucomièr… Çò que l’empacha pas- al contrari- de dobrir sos uèlhs sus las gents e lo territòri a l’entorn...
Entre autobiografia e memòrias d’un dròlle, « Istòria d’un sauvatjòt » evòca evidentament la vida intima e dolorosa d’una familha amb la malautiá de la maire, la mòrt de la memè… « Pensionari a Cauçada, escapi, quinzenada après quinzenada, a la maganha de l’ostal, al patiràs de nòstra maire. Lo trabalh escolari m’es un refugi »
Se parar coma òm pòt
Lo raconte ditz tanben los cadajorns d’una familha de païsans (dins las annadas 1950-1970), amb los trabalhs de la bòria, los vesins, los amics, las tradicions… (l’interès etnografic es evident pel legeire de uèi). Aital venon dins lo recit de « tablèus » o de tròces de « tablèus » : l’escodre, lo tuar dels pòrcs, la lessiu, la cultura del tabat, la bona annada, lo catechirme, la bugada, la fèsta del carrejar las garbas o encara lo mercat de La Vila. De notar una atencion particulara als ostals e al dedins dels ostals, o encara al gardar del bestial (çò qu’aima pas brica lo « Serjon »)… e tanben a l’escòla (« l’escòla me conven per tot çò que i apreni »).
Que parle la Rapatantèna, de devinalhas o del conte de Rafatè, tot es simpla narracion o descripcion de çò que veson d’uèlhs d’enfant : « un dròlle que se para coma pòt de çò que compren pas e que lo despassa ».
Se ten luènh S. Carles de tot sentimentalisme descabestrat o romantisme bucolic, garda sa distància, son emocion conteguda, sa pudor sensibla.
E l’estil seguís, precis, gaireben cirurgical. Sens floriduras. Lo mot que cal, l’expression que conven.
Contra lo mesprètz
Aital, Sèrgi Carles nos conta sa pròpria vida d’enfant coma revelatritz d’un ambient a una epòca e dins un luòc, revelatritz de la situacion d’una lenga...
Es dire que lo libre de S. Carles vòl « portar testimòni », coma o escriu.
Testimòni donc, e defensa (sens res « contra lo francés; es pas la pena de o dire ») del drech « de parlar la lenga intima, la lenga que vos an parlat los vòstres tanlèu nàisser ». Defensa e protestacion « contra la situacion que fasiá qu’òm se podiá pas servir de la lenga intima dins totes los actes de la vida. Contra lo mesprètz que li portavan d’unes. » Aquí çò que l’autor rapòrta de la pensada de son paire: « nos caldriá tres lengas aumens, lo francés, l’occitan, una lenga internacionala coma l’esperanto »
-------------
(1) Nascut en 1950, Sèrgi Carles foguèt regent, puèi mèstre formator en occitan. A editat « Poèmas d’amor e de mòrt » en 1982 a cò de Vent Terral. A fargat un metòde d’aprendissatge de l’occitan, fòrça apleches pedagogics e libres d’ensenhament; a revirat a l’occitan de bendas dessenhadas e d’òbras literàrias. A totjorn volgut transmetre sa lenga d’enfància, amb estrambòrd e capuditge .
(2) Lo libre es estat publicat en 2022 per las edicions « Letras d’òc ». Lo tèxt original en occitan es seguit d’una revirada en francés titolada « Je suis cet enfant ». A totes los que comprenon pas l’occitan, lor cal recomandar, e plan vivament, de trantalhar pas a legir aquela version.
Ivon
----------------------------------------------------------------------------------------------------
